Yazar : Ötüken Neşriyat

Şefaf Hapishane Yahut Gözetim Toplumu Toplumsal ilişkilerde, uyum ve birlikteliği sağlayacak normlar ve mekanizmalar bir zorunluluk olarak ortaya çıkmış, iktidarlar tarafından düzenin sağlanabilmesi için de tarih boyunca gözetim etkinliklerini ve enformasyon tekniklerinin gelişmesine yol açmıştır. Buna bağlı olarak, gündelik yaşam ve toplumsal ilişkiler, elektronik gözler veya popüler deyimle “Büyük Ağabey” tarafından sürekli izlenir hale gelmiştir. Bentham’ın hayalini kurduğu, Foucault’nun kuramsalaştırdığı ve Orwel’in karşı-ütopya şeklinde tahayül etiği panoptik toplum, 20. yüzyılın sonlarından itibaren dünyayı baştanbaşa saran elektronik ağlar ve siber-uzay sayesinde (artık!) mümkün hale gelmiştir. Bu çalışma, bilgiye ulaşım ve iletişim alanında sergilediği “anarşist” karakteristikle özgürlükçü bir ortama yol açacağı düşünülen yeni dönemde, beklentilerin tam aksine, insanlığın giderek elektronik panoptisizm içinde sıkı bir gözetim sürecine girmiş olmasını neden-sonuç ilişkileri içinde ele almaktadır. Postmodern bir özgürlükler çağı olması beklenen günümüzde, tüm ibreler giderek gözetim toplumundan yana kayarken, kamusal ve özel yaşamda beliren özgürlük/mahremiyet ihlaleri paralelinde, teknoloji temeli yeni iktidar yapıları ortaya çıkmaktadır. Bu durum, insanların neredeyse tümünün kayıt altına alındığı, her hareketlerinin ve iletişimlerinin sürekli izlenmeye başlandığı günümüz için, ütopyanın karşı-ütopyaya dönüşmesi anlamına gelmektedir.